– – [ S C R O L L D O W N F O R E N G L I S H ] – –
Voor ons onderzoek, in samenwerking met Novum, naar de toekomst van de Nederlandse bestaanszekerheid en welke rol de commons daarin kunnen spelen, spreken we met mensen die de idealen van het commons-gedachtengoed in de praktijk brengen. Die verhalen delen we ook met jullie. Vandaag: De Waterheuvel.
Terugkeren in de maatschappij
De Waterheuvel is een veilige plek voor werk en activiteit voor mensen met een psychiatrische achtergrond. De Waterheuvel werkt met het clubhuismodel: een communitymodel waarbij leden en stafleden samen het clubhuis draaiende houden. Wereldwijd zijn er ruim 300 clubhuizen. Jaarlijks worden er conferenties georganiseerd waar leden en stafleden hun ervaringen delen. Het eerste clubhuis is opgericht door een groep mensen die, na een ziekenhuisopname, moeite had weer actief deel te nemen aan de samenleving. De voorziening groeide organisch op basis van een onbeantwoorde behoefte van mensen met psychiatrische problemen aan een verbonden en actief leven. Martijn Ritzema, een staflid van de Waterheuvel vertelt over het ontstaan van het clubhuismodel: “Deze mensen zijn een groep gestart. Gaandeweg hebben zij hier meer mensen bij gevraagd, professionals om ze te ondersteunen, mensen die geld wilden doneren. En dat resulteerde uiteindelijk in het eerste clubhuis, Fountain House New York, waar in de praktijk de werkwijze gegroeid is die we nu kennen als het clubhuismodel.”
Uit het isolement
De Waterheuvel helpt haar leden bij rehabilitatie, maar ze doet meer dan rehabiliteren alleen. Lidmaatschap verkleint het risico op isolement doordat het ruimte biedt voor sociale contacten, steun en zingeving. De groep betrokkenen bij De Waterheuvel geloven in een actief leven als voorwaarde voor zingeving. Martijn: “De Waterheuvel is een werkende gemeenschap. Het is de bedoeling van de Waterheuvel dat je door lid te worden betekenisvolle contacten en zelfvertrouwen opdoet door middel van het werk en de activiteiten die we samen doen. Werk brengt mensen bij elkaar en als je mensen bij elkaar brengt dan gaan er over en weer contacten ontstaan en betekenisvolle relaties.”
Leden van De Waterheuvel zijn actief door bij te dragen aan het draaiend houden van het ‘clubhuis’ en deel te nemen aan het zogenoemde ‘werkprogramma’. Het werkprogramma kent zes betaalde deeltijdbanen bij verschillende werkgevers in de stad Amsterdam. Dit zijn ‘TE plekken’. TE staat voor Transitional Employment, tijdelijk betaald werk. De leden komen in dienst bij de werkgevers, het Amstelhotel, de Hogeschool van Amsterdam of het Openbaar Ministerie en krijgen een regulier salaris voor de uren die ze maandelijks werken. Het gaat niet om heel specifieke functies, maar juist om werk waar geen aparte opleiding voor nodig is. Zo kunnen leden voor een bepaalde periode werkervaring opdoen en op die manier zich nuttig maken, en vooral voelen.
Model en standaarden
Wanneer is een initiatief een ‘clubhuis’ en wanneer niet? Wat kenmerkt een clubhuis en de werkwijze? Na een aantal succesvolle jaren leidden deze vragen in 1989 tot een aantal standaarden. De standaarden zijn richtlijnen die een beschrijving geven van het clubhuismodel. Al zijn ze niet verplicht, de richtlijnen zorgen er wel voor dat de kracht en toegevoegde waarde van het concept gewaarborgd worden in alle clubhuizen. Een van de 36 standaarden is bijvoorbeeld dat lidmaatschap volledig vrijwillig is. Martijn: “Standard nummer 1 is heel belangrijk: ‘Lidmaatschap is vrijwillig en zonder tijdslimiet.’ Alles is bij ons op vrijwillige basis dus ook je deelname binnen het clubhuis.” Het kritisch bekijken van deze standaarden gebeurt om de twee jaar. Alle clubhuizen doen suggesties voor het aanpassen of aanvullen van de standaarden. Hierover wordt gezamenlijk besloten door alle leden en stafleden die aanwezig zijn op de wereldconferentie van clubhuizen.
Geen gelijkheid, wel gelijkwaardigheid
Leden van een clubhuis heten bewust ‘leden’ en geen ‘cliënten’. Dat betekent dat iedereen in de gemeenschap elkaar als mens beschouwd, en niet als cliënt, dat een pathologisch slachtoffer-beeld in zich draagt. Ze kijken naar wat je als mens kunt ontwikkelen en waarin je kan groeien. De focus ligt op de gezonde kant van de leden. Alles draait bij het clubhuis om de leden. Gelijkwaardigheid staat hoog in het vaandel. Het maakt niet uit of je als lid actief bijdraagt of niet, of je een aandoening heb tof niet, of je een staflid bent of directeur. Iedereen staat op gelijke voet. Stafleden zijn professionals, maar komen vaak niet uit de zorg. En dat is soms een voordeel. Martijn: “Het voordeel van geen achtergrond hebben in de zorg is voor mij dat ik niet denk in ziektebeelden. Ik zie iemand gewoon als mens. Wat kan hij of zij wel? Je werkt samen op een gelijkwaardige wijze. Dat is heel belangrijk in ons model, die gelijkwaardige manier.”
Stafleden zijn minimaal vier dagen per week aanwezig op het clubhuis om een goede band op te bouwen met de leden.Het aantal leden dat actief naar het clubhuis komt kan per dag verschillen. Martijn: “We hebben wel eens drukke tijden gehad met zo’n 42 tot 45 mensen gemiddeld per dag. Door de week heen fluctueert het ook. Je kan een keer 50 man in huis hebben, maar ook 10. De bezoekersaantallen verschillen ook per clubhuis. Op dit moment komen heeft De Waterheuvel ongeveer 35 mensen per dag (ter vergelijking: in het clubhuis in New York komen soms 350 mensen per dag).
Lid voor het leven
De verbinding met de Waterheuvel verdwijnt niet zomaar op het moment dat een lid niet meer deelneemt aan de gemeenschap. Dit ervaren leden als een garantie, een zekerheid dat de gemeenschap er altijd is en zal zijn. De eerste standaard omschrijft lidmaatschap als vrijwillig en zonder tijdslimiet. Je hoeft als lid niet naar het clubhuis te komen, maar het mag wel. Tegelijkertijd heb je als lid geen tijdslimiet: eens een lid, altijd een lid. Martijn: “Als je eenmaal een keer lid bent geweest ben je voor de rest van je leven welkom. Het geeft heel veel garanties: het clubhuis is er altijd voor je.” Mensen die door psychiatrische klachten moeite hebben met een vaste baan missen vaak de structuur die werk geeft. Leden waarderen De Waterheuvel omdat het die structuur biedt en een reden om elke ochtend het bed uit te komen. Het komt voor dat mensen na een periode De Waterheuvel verlaten of niet meer actief bijdragen aan de gemeenschap. Dit kan allerlei redenen hebben. Een daarvan is dat leden een passende baan vinden en waar lukt de arbeidsmarkt betreden. In zo’n geval is er vaak minder tijd om effectief bij te dragen aan De Waterheuvel. Een lid van De Waterheuvel vertelt over wat het clubhuis voor hem betekent, een mix van verbinding, thuis voelen en inclusiviteit: “Ik ben aangesloten omdat ik een plek nodig had om naartoe te gaan. Weg van mijn eigen huis. Het is een soort van ‘home away from home’. Dat is het ook wel geworden daar. Niet altijd, want er zijn niet altijd dezelfde mensen binnen. En je kan het ook niet met iedereen even goed vinden. Maar ik hoor daar gewoon een beetje bij inmiddels.”
– – [ E N G L I S H ] – –
For our research project into the future of Dutch social security and what role commons can play in that future, we interview people who put the ideals from the commons into practice. We share those stories with you. Today: De Waterheuvel.
De Waterheuvel is a safe place for work and activity for people with a psychiatric background. De Waterheuvel works with the club house model: a community model in which members and staff together keep the club house running. There are more than 300 clubhouses worldwide. Every year, conferences are organized where members and staff members share their experiences. The first clubhouse was founded by a group of people who, after being hospitalized, found it difficult to actively participate in society again. The facility grew organically on the basis of an unanswered need of people with psychiatric problems for a connected and active life. Martijn Ritzema, a staff member of the Waterheuvel talks about the origins of the clubhouse model: “These people started a group. Gradually they asked more people, professionals to support them, people who wanted to donate money. And that eventually resulted in the first clubhouse, Fountain House New York, where the working method that we now know as the clubhouse model has grown in practice”.
De-isolation
De Waterheuvel helps her members with rehabilitation, but she does more than rehabilitation alone. Membership reduces the risk of isolation by providing room for social contacts, support and meaning. The group involved in De Waterheuvel believes in an active life as a prerequisite for meaning. Martijn: “De Waterheuvel is a working community. It is the intention of De Waterheuvel that by becoming a member you gain meaningful contacts and self-confidence through the work and activities we do together. Work brings people together and if you bring people together then contacts and meaningful relationships will arise over and over again”. Members of De Waterheuvel are active by contributing to the running of the ‘club house’ and participating in the so-called ‘work programme’. The work programme includes six paid part-time jobs at various employers in the city of Amsterdam. These are ‘TE places’. TE stands for Transitional Employment, temporary paid work. The members are employed by the employers, the Amstelhotel, the Hogeschool van Amsterdam or the Public Prosecution Service and receive a regular salary for the hours they work each month. It is not about very specific jobs, but about work that does not require separate training. In this way, members can gain work experience for a certain period of time and in this way make themselves useful, and above all feel useful.
Model and standards
When is an initiative a ‘clubhouse’ and when is it not? What characterizes a clubhouse and the way it works? After a number of successful years, these questions led to a number of standards in 1989. The standards are guidelines that describe the club house model. Although they are not mandatory, the guidelines ensure that the strength and added value of the concept is guaranteed in all clubhouses. For example, one of the 36 standards is that membership is completely voluntary. Martijn: “Standard number 1 is very important: ‘Membership is voluntary and without time limit’. Everything with us is on a voluntary basis so also your participation within the clubhouse.”
Critical review of these standards takes place every two years. All clubhouses make suggestions for modifying or supplementing the standards. This is decided jointly by all members and staff present at the world conference of clubhouses.
No equality, but equi-valence
Members of a clubhouse are deliberately called ‘members’ and not ‘clients’. This means that everyone in the community considers each other as human beings, and not as clients, which term carries a pathological victim image. They look at what you can develop as a human being and how one might grow. The focus is on the healthy side of the members. Everything at the clubhouse revolves around the members. Equi-valence is of paramount importance. Not everyone is equal, but everyone is of equal importance or value. It does not matter whether you actively contribute as a member or not, whether you have a disorder or not, whether you are a staff member or director. Everyone is on an equal footing. Staff members are professionals, but often do not come from the healthcare sector. And that is sometimes an advantage. Martijn: “For me, the advantage of not having a background in healthcare is that I don’t think in terms of illnesses. I just see someone as a human being. What can he or she do? You work together in an equal way. That’s very important in our model, that equal way.” Staff members are present at the club house at least four days a week to build a good bond with the members. The number of members that actively come to the club house can vary per day. Martijn: “We have had some busy times with an average of 42 to 45 people a day. It also fluctuates throughout the week. You can have 50 people in the house once, but also 10. The number of visitors also varies per clubhouse. At this moment De Waterheuvel has about 35 people a day (for comparison: the clubhouse in New York sometimes has 350 people a day).
Member for life
The connection to the Water Hill does not just disappear when a member no longer participates in the community. Members experience this as a guarantee, a certainty that the community is and will always be there. The first standard describes membership as voluntary and without time limit. As a member you do not have to come to the clubhouse, but it is allowed. At the same time, as a member you have no time limit: once a member, always a member. Martijn: “Once you have been a member, you are welcome for the rest of your life. It gives a lot of guarantees: the clubhouse is always there for you.
People who, due to psychiatric complaints, find it difficult to get a permanent job often lack the structure that gives work. Members appreciate De Waterheuvel because it offers that structure and a reason to get out of bed every morning. It happens that people leave De Waterheuvel after a period of time or no longer actively contribute to the community. There can be all kinds of reasons for this. One of them is that members find a suitable job and succeed in entering the labour market. In such a case, there is often less time to contribute effectively to De Waterheuvel. A member of De Waterheuvel talks about what the clubhouse means to him, a mix of connection, feeling at home and inclusiveness: “I am connected because I needed a place to go. Away from my own house. It is a kind of ‘home away from home’. That’s what it’s become over there. Not always, because there are not always the same people inside. And you can’t get along with everyone. But I’m just a little bit of a part of that by now.”