[ S C R O L L D O W N F O R E N G L I S H]
Steden over de hele wereld veranderen in gladde, homogene plaatsen, schoongeveegd van afwijkende structuren en rafelranden: ‘smooth cities’. Stadsplanning, ontwerp en architectuur leveren steeds vaker voorspelbare en gecontroleerde publieke ruimte op. Amsterdam is geen uitzondering op dit proces van gladstrijken. Hoe toegankelijk is een gladgestreken stad nog, en kunnen we ontwerp- en beleidsvoorstellen doen die ruimte bieden aan het onvoorspelbare, het afwijkende en zo aan een democratische stad?
Deze vragen staan centraal tijdens de Cities for Change conferentie op 27 mei. In de aanloop naar het evenement publiceren de sprekers – denkers, ontwerpers en architecten – elk een ‘verbeelding’: een ontwerp- of beleidsvoorstel voor ‘desmoothening’ en de democratisering van de openbare ruimte. Maar eerst kadert curator van het evenement, onderzoeker en stadscriticus René Boer het concept van de ‘smooth city’ voor ons in.
De gepolijste stad
Amsterdam heeft in een relatief kort tijdbestek een ongekende transformatie doorgemaakt. Haast ongemerkt zijn grote delen van de stad volledig gladgestreken, gepolijst en opgepoetst. Amsterdam is een smooth city geworden, en dat is geen compliment. Het is er schoon, veilig en geperfectioneerd, maar ook voorspelbaar, homogeen en gecontroleerd. Wie voelt zich thuis in de gepolijste, en wat zijn de gevolgen van de toenemende smoothening? Is er eigenlijk nog wel een alternatief, en hoe zou dat eruit kunnen zien?
Iedereen die al langer dan – pak ‘m beet – tien jaar in Amsterdam woont herkent deze verandering. Elk pand is gerenoveerd, en niets staat meer leeg. Sociale huurwoningen worden omgebouwd tot strakke koopwoningen, dure hotels en winkels schieten als paddestoelen uit de grond, en de openbare ruimte wordt ‘hoogwaardig’ opgeknapt. Mensen met een grote portemonnaie verdringen mensen die minder kapitaalkrachtig zijn, zowel in het woningbestand als in het straatbeeld.
Tegelijkertijd is er steeds minder ruimte voor functies die niet direct veel geld opbrengen, worden de laatste onbestemde gaten opgevuld en de rafelranden afgeschuurd. Een zero-tolerance houding ten opzichte van graffiti, daklozen of krakers moet de aanwezigheid van ongewenste elementen voorkomen. Handhavers controleren dat niets in de stad misstaat, en de ongebreidelde groei van veiligheidscamera’s zorgt er voor dat alles en iedereen netjes in het gareel blijft.
Conformisme en perfectie
Uiteindelijk wil iedereen een leefbare omgeving die schoon en veilig genoeg is en naar behoren functioneert, maar Amsterdam is dat punt inmiddels al lang en breed voorbij. Gevoed door een enorme toestroom van (mensen met) geld en een maatschappelijke tendens waarin conformisme en perfectionering de boventoon voeren, wordt in Amsterdam elke vierkante centimeter strak op orde gebracht en op orde gehouden.
Iedereen wil een leefbare omgeving die schoon en veilig genoeg is, maar Amsterdam is dat punt inmiddels al lang en breed voorbij.
Het resultaat is een Amsterdam zonder adem, met een publieke ruimte die hard en voorgeprogrammeerd is en waar alles en iedereen zich moet vormen tot dezelfde (overwegend witte en welgestelde) norm. Het is een stad geworden waarin alles moet renderen, en waar voor het afwijkende, het onverwachte en het conflicterende geen plek meer is. Een stad zonder stedelijkheid, en dat is een probleem.
Het in toenemende mate afgeronde, normatieve en gecontroleerde karakter van Amsterdam als smooth city sluit mensen uit die niet willen of kunnen voldoen aan de norm en reduceert iedereen tot passieve consumenten van de stedelijke omgeving, in plaats van actieve participanten. Dit past niet in een open, inclusief en democratisch Amsterdam, en in het denken over de toekomst van de stad zou deze problematiek absoluut centraal moeten staan.
Hoe zorgen we ervoor dat mensen de vrijheid voelen hun eigen weg te volgen en van het voorgeschreven gebruik van de publieke ruimte af te wijken? Hoe maken we ruimte voor nieuwe generaties Amsterdammers om, net als vorige generaties, hun ideeën toe te voegen aan de stad, en niet alleen aan perifere gebieden? Hoe ziet een stad eruit die homogeniteit verwerpt en niet-normatieve lichamen, identiteiten en levensstijlen verwelkomt?
Wil je meer weten over Cities for Change en de commons in de stad? Neem een kijkje op onze programmapagina.
[ E N G L I S H]
Cities around the world are turning into smooth, homogeneous places, wiped clean of anomalies and frayed edges: ‘smooth cities’. City planning, design and architecture are increasingly delivering predictable and controlled public space. Amsterdam is no exception to this process of smoothening. How accessible is a smooth city still, and can we make design proposals that offer space for the unpredictable, the different, and thus for a democratic city?
These questions will be the focus of the Cities for Change conference on May 27. In the run-up to the event, the speakers – thinkers, designers and architects – will each publish an ‘imagination’: a proposal for ‘desmoothening’ and the democratization of public space. But first, curator of the event, researcher and urban critic René Boer will frame the concept of the ‘smooth city’ in this blog.
The smooth city
Amsterdam has undergone an unprecedented transformation in a relatively short period of time. Almost imperceptibly, large parts of the city have been completely smoothened, polished and ‘upgraded’. Amsterdam has become a smooth city, which is not a compliment. It is clean, safe and perfected, but also predictable, homogeneous and controlled. Who feels at home in the smooth city, and what are the consequences of increasing smoothness? Is there still an alternative, and what might that look like?
Anyone who has lived in Amsterdam for longer than – say – ten years will recognize this change. Every building has been renovated, and nothing is vacant. Social housing is being converted into high-end condominiums, expensive hotels and stores are springing up like mushrooms, and public spaces are being refurbished to a high standard. People with big wallets are crowding out people who are less wealthy, both in the housing stock and in the street scene.
At the same time, there is less room for functions that do not bring in a lot of money, undefined corners are filled and frayed edges are sanded off. A zero-tolerance attitude towards graffiti, homeless people or squatters should prevent the presence of undesirable elements. Enforcers check that nothing in the city is out of place, and the rampant growth of security cameras ensures that everything and everyone stays neatly in line.
Conformism and perfection
Ultimately, everyone wants a livable environment that is clean and safe enough and functions properly, but Amsterdam has long since passed that point. Fuelled by an enormous influx of (people with) money and a social tendency in which conformism and perfectionism reign supreme, every square centimeter in Amsterdam is being tightly controlled and kept in order.
Everyone wants a livable environment that is clean and safe, but Amsterdam has long since passed that point.
The result is an Amsterdam without breath, with public space that is hard and pre-programmed and where everything and everyone must conform to the same standard which, more often than not, is white and well-off. It has become a city in which everything must pay off, and where there is no place for the different, the unexpected and the conflicting. A city without an urban character, and that is a problem.
The increasingly rounded, normative and controlled character of Amsterdam as a smooth city excludes people who do not want to or cannot comply with the norm and reduces everyone to passive consumers of the urban environment, instead of active participants. This has no place in an open, inclusive and democratic Amsterdam, and thinking about the future of the city should absolutely focus on this issue.
How do we ensure that people feel the freedom to follow their own path and deviate from the prescribed use of public space? How do we make room for new generations of Amsterdammers, like previous generations, to add their ideas to the city, not just to peripheral areas? What does a city look like that rejects homogeneity and welcomes non-normative bodies, identities and lifestyles?
Interested in the Cities for Change and the commons in the city? Learn more on our programme page.