De Tweede Kamerverkiezingen zijn geweest en de formatie is in volle gang. Een van de dossiers die op tafel zal liggen, is de toekomst van het Nederlandse geneesmiddelenbeleid. Op donderdag 25 februari gingen kandidaten van 6 politieke partijen hierover met elkaar in debat. Stichting Commons Network heeft bijgedragen aan de organisatie van dit debat, dat door onze partners bij Stichting Wemos en De Balie werd gehost.
Voorafgaand aan het debat schreven we:
“Het systeem van research and development van geneesmiddelen en therapeutische technologieën, intellectueel eigendomsregimes, monopolies en obsceen grote winsten van een handjevol multinationale farmaceutische bedrijven moet in twijfel worden getrokken, ter discussie worden gesteld en worden hersteld, vooral nu, vooral door politici.”
Helaas bleven we achter met een onbevredigd gevoel. Kijk het debat hier terug.
Ons grootste gemis? De afwezigheid van visie. We hadden gehoopt op een debat waarin zou worden verkend hoe een nieuw systeem van research and development er uit zou kunnen zien. We keken uit naar een inhoudelijk gesprek over de kernelementen van een goed functionerend systeem dat ten goede komt aan de volksgezondheid. Het had een inspiratievolle avond kunnen worden waar de contouren van de transformatie van het systeem werden geschetst.
Maar in het debat van vorige week kwamen vooral probleemanalyses en argumenten voorbij die we al kennen. Er werden meningen uitgewisseld over de bereidheid van farmaceutische bedrijven om concessies te doen en er werd veel naar Europa gewezen. En het debat over het verbinden van voorwaarden aan publieke financiering kwam niet verder dan 5 jaar geleden. Ja, vonden partijen, het zou moeten. Maar, constateerde debatleider Martijn de Greve, het gebeurt niet, nog steeds niet. Kortom: het lukte maar niet om écht te praten over alternatieven.
De gedachte dat het huidige systeem van biomedische R&D aan vernieuwing toe is wordt inmiddels erkend door vrijwel elke politicus. Maar, waar debatleider Martijn de Greve terecht op wees: in 2017, toen niemand nog van Corona had gehoord, voerden we al een debat over de betaalbaarheid van geneesmiddelen en de macht van Big Pharma. Maar we blijven hangen. We blijven in rondjes draaien over hóe we uit dit systeem van profits for a few, financed by the public komen.
Kort gezegd was er één ding waar we blij van werden: de verwijzing naar het idee van een ‘Revolverend Fonds’, wat hier genoemd werd door CDA-Kamerlid Joba van den Berg, oorspronkelijk een initiatief van de SP.
Een transformatief voorstel: een revolverend fonds
In 2020 diende de SP samen met het CDA het voorstel in voor een Revolverend Fonds voor onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek naar medicijnen en andere gezondheidstechnologieën. Eind vorig jaar werd het voorstel gesteund door de Tweede Kamer. Zo’n fonds zou moeten worden beheerd door ZonMw, de Nederlandse organisatie voor gezondheidsonderzoek en zorginnovatie, aldus het initiatiefvoorstel.
Naar ons idee zijn er een aantal cruciale voorwaarden waaraan een revolverend fonds zou moeten voldoen. Als we goede voorwaarden stellen aan de financiering van biomedische R&D, kunnen we zorgen dat de medische technologie, de medicijnen dus, daadwerkelijk een publiek goed worden. Nu zijn medicijnen en vaccins aan het eind van het ontwikkelproces het eigendom van Big Pharma, zoals we nu ook weer zien met de Covid-19 vaccins.
We zullen moeten bouwen aan een systeem waarin kennis beheerd en gedeeld wordt volgens de principes van de ‘knowledge commons’. Knowledge commons geven de mogelijkheid voor collaboratieve innovatie, democratisch beheer en brede toegang. Zo maken ze wereldwijde samenwerking mogelijk op R&D en tegelijkertijd lokale productie.
Volgens Stichting Commons Network is het idee van een revolverend fonds onderdeel van een breder verhaal dat verteld moet worden, als we echte systeemtransformatie voor elkaar willen krijgen. Dat verhaal gaat over een verschuiving naar een biomedisch R&D systeem voor het publieke belang, gebaseerd op open source onderzoek, open toegang, alternatieve innovatieprikkels en een grotere rol voor de publieke sector. Alleen op deze manier zullen we uit deze pandemie komen met een gezonder systeem.
Voor meer achtergrondinformatie over het commons-denken op het gebied van biomedische R&D en mogelijke alternatieven om toegang tot medicijnen voor iedereen te verzekeren, lees onze beleidsnota ‘From Lab to Commons’.
