Op uitnodiging van Stichting Samenwonen-Samenleven en de Gemeente Amsterdam gaf Afrikaanderwijk Coöperatie op 10 en 12 december 2024 twee workshops in Amsterdam Nieuw-West over de wijkcoöperatie. Op 18 december is er eveneens bij buurthuis De Bol een workshop gegeven in samenwerking met Aanpak Noord. In deze blog bespreken we de Afrikaanderwijk Coöperatie en waarom zij een inspirerend voorbeeld zijn van de gemeenschapseconomie.
In de Afrikaanderwijk in Rotterdam-Zuid, ooit een wijk voor havenarbeiders, heeft 85% van de bewoners een migratieachtergrond en woont 80% in sociale woningbouw woont, was de werkloosheid lange tijd het hoogst van de stad. Sinds 2009 is er een kunstproject gestart, dat uiteindelijk in 2013 leidde tot de oprichting van de Afrikaanderwijk Coöperatie. Dit initiatief heeft als doel de wijk te ontwikkelen zonder te verdringen, met lokale bewoners en ondernemingen als drijvende krachten. Sinds 2018 is ook Tuindorp Vreewijk Coöperatie onderdeel geworden van deze beweging, voortgekomen uit onvrede over de situatie in hun wijk.
Ondernemen met buurt | Afrikaanderwijk Coöperatie
De kracht van collectief eigenaarschap
Wat maakt de Afrikaanderwijk Coöperatie zo bijzonder? Werknemers van de wijkcoöperatie zijn bewoners in de wijk, die collectief eigenaar zijn van de coöperatie. Inkomsten die door de coöperatie worden gegenereerd, blijven zo binnen de wijk en worden geherinvesteerd in lokale subcoöperaties die onderdeel zijn van de overkoepelende Afrikaanderwijk Coöperatie.
Zo is er een cateringservice Wijkkeuken van Zuid die een authentieke wereldkeuken biedt die in de wijk goed wordt ontvangen en sinds 2011 zonder subsidies draait. Er is het innovatieve Grondstoffenstation, waar via de ‘Right to challenge’ afval van de lokale markt wordt verwerkt. Én een schoonmaakcoöperatie die bij lokale organisaties diensten verleent.
De Afrikaanderwijk Coöperatie werkt samen met andere lokale ondernemingen. Zo wordt er lokaal ingekocht en worden diensten gezamenlijk aangeboden. Andersom kopen lokale organisaties ook bij de wijkcoöperatie in.
Deze manier van werken toont hoe bewoners verantwoordelijkheid nemen voor de gemeenschap en de economische weerbaarheid van de wijk versterken. Dit is een onderdeel van de gemeenschapseconomie: het voegt economische en sociale waarde toe aan de omgeving in plaats van dat er waarde uit de omgeving wegvloeit, zoals een traditioneel bedrijf wel zou kunnen doen.
Gelijkwaardigheid en wederkerigheid
Een grote kracht en tegelijkertijd een uitdaging voor de Afrikaanderwijk Coöperatie is het streven naar gelijkwaardigheid. In de wijkcoöperatie is iedereen samen eigenaar, waarbij iedereen een gelijke stem heeft, evenveel verdient, en daardoor evenveel verantwoordelijkheid draagt. Het runnen van een coöperatie gaat niet alleen om goed doordachte statuten, die bieden geen garantie dat alles soepel verloopt. Het gaat om hoe je samenwerkt en voortdurend met elkaar in gesprek gaat – zelfs over de kleinste dingen, zoals vaatdoeken. Dat is van waarde, omdat er zo een breed eigenaarschap ontstaat.
In de gemeenschapseconomie, is de economie in handen van gemeenschap. Dat betekent dat de zeggenschap gedeeld wordt door de gemeenschap. In de Afrikaanderwijk Coöperatie is er dan ook sprake van collectieve besluitvorming en gedeeld eigendom.
Cultuur en inclusiviteit
Met het vergroten van economische aspecten, verliest de wijkcoöperatie diens sociale functies absoluut niet uit het oog. De coöperatie biedt een veilige plek, met programma’s voor verschillende gemeenschappen, zoals zwarte-queer initiatieven. De coöperatie maakt het niet alleen mogelijk om samen te werken, maar stimuleert ook verbinding tussen mensen met diverse achtergronden. Het doel is om een gemeenschap te bouwen die zowel economisch als sociaal sterk is.
Publiek-Civiele samenwerking
Naast een sterke vebrinding van de economie en de gemeenschap, is een goede samenwerking met de gemeente eveneens essentieel. In Rotterdam werd de top-down aanpak van de gemeente aanvankelijk als obstakel ervaren. Het kostte tijd om als gelijkwaardige partner gezien te worden. De Afrikaanderwijk Coöperatie heeft geleerd hoe belangrijk het is om de specifieke kennis en wortels van de wijk te benadrukken. Dit vraagt om geduld en een proactieve benadering, waarbij men zowel voldoet aan gemeentelijke kaders als haar eigen waarde communiceert. Netwerken binnen de gemeente en het opbouwen van duurzame relaties met verschillende ambtenaren zijn daarbij belangrijk geweest voor het succes van Afrikaanderwijk.
De toekomst van coöperaties in Nederland
De Afrikaanderwijk Coöperatie biedt niet alleen een model voor andere wijken in Rotterdam, maar ook voor steden elders in Nederland. Het is een inspirerend voorbeeld van hoe gemeenschappen economische en sociale waarde naar zich toe kunnen trekken. Wijkcoöperaties dragen bij aan het transformeren van ondergewaardeerde buurten in veerkrachtige gemeenschappenen daarmee aan het toebewegen naar een bloeiende gemeenschapseconomie.
Coöperatief ondernemerschap biedt kansen voor wijkontwikkeling, maar vraagt om meer dan alleen een goed idee. Het vereist tijd, geduld en bovenal samenwerking – met elkaar, en met andere stakeholders, zoals lokale ondernemers en de gemeente. Het draait niet alleen om het oprichten van een coöperatie, maar om het collectief creëren van een toekomst waarin bewoners gezamenlijk verantwoordelijkheid dragen en samen bouwen aan hun wijk. De Afrikaanderwijk Coöperatie is daarvan een prachtig voorbeeld.
De Gemeente Amsterdam en het CWB praktijknnetwerk uit Amsterdam Nieuw-West gaan met bovenstaande lessen en inspiratie, samen aan de slag.
Net zoals wij enthousiast geworden van de Afrikaanderwijk Cooperatie?
Op 16 april 2025 organiseert Afrikaanderwijk Coöperatie een open dag in Rotterdam.